نكاتي پيرامون تجزيه وتحليل سوالات چند گزينه اي

   تحليل آزمون و آمار مربوط به آزمون سازي يكي از مهمترين مراحل ارزشيابي آموزشي است . بعد از اجرا و نمره گذاري مناسب آزمونها بايد تحليل مناسبي براي آنها درنظر گرفت . هدف از تحليل سئوالهاي آزمون، بررسي تك تك سئوالها و تعيين ميزان دقت و نارسائي آنهاست تا نقاط قوت و ضعف وكيفيت همه سئوالهاي آن تعيين گردد .

عمومي ترين شاخصهاي آماري:

1- ضريب دشواري سئوال ( ضريب سهولت) :
عبارتست از درصد كامل افرادي كه به يك سئوال جواب درست داده اند بنابراين هر اندازه ضريب دشواري يك سئوال بزرگتر ( به 100 نزديكتر) باشد سئوال آسانتر است و هر اندازه اين ضريب كوچكتر ( به صفر نزديكتر) باشد سئوال دشوارتر است و اگر همه افراد به سئوالي پاسخ درست بدهند سئوال فوق العاده آسان و اگرهيچ فردي پاسخ درست ندهد سئوال فوق العاده دشوار است .
درجه دشواري سئوال (P) = تعداد افرادي كه به سئوال پاسخ درست داده اند نسبت به كل افرادي كه آزمون را دريافت نمودند.
مقدار P بين صفر و يك است وبا افزايش مقدار P سئوال آسانتر ميشود.

2- ضريب تشخيص سئوال :
اين ضريب برخلاف ضريب دشواري كه ميزان آسان يا دشوار بودن يك سئوال را نشان مي دهد  قدرت سئوال را در تشخيص بين گروه قوي ( كه در آزمون نمره بالا گرفته اند) وضعيف( كه در آزمون نمره پائين گرفته اند) آزمون شوندگان را مشخص مي كند  بافرمولهاي مختلف محاسبه ميشود : فرمول ضريب همبستگي دو رشته نقطه اي كه همبستگي يك سئوال با كل آزمون است . هرچه اين ضريب بزرگتر باشد بهتر است . يعني كساني كه نمرات كل بالائي داشتند به اين سئوال جواب درست داده اند و كساني كه نمره پائين داشتند به اين سئوال جواب غلط داده اند و اين سئوال وجه تمايز خوبي دارد . ضريب صفر به هيچ وجه نمي تواند بين افراد قوي و ضعيف تمايز قائل شود.ضريب تميز منفي يعني آن سئوال داراي معايب اساسي است كه بايد كنار گذاشته شود يا در آن تجديد نظر شود.
تبصره : سئوالهائي ميتوانند مناسب باشند كه داراي ضريب دشواري متوسط وضريب تميز بالائي است .
ابيل و فريزبي (1986)موارد زير را پيشنهاد مي كنند:
شاخصهاي 40%وبالاتر سئوالات بسيار خوب
شاخصهاي 30%تا39% تقريباً  خوب
شاخصهاي 20%تا29%سئوالات حاشيه اي ( تجديدنظر نياز دارد)
شاخصهاي زير 19% : سئوالات ضعيف كه يا بايد حذف         
     شوند و يا تجديد نظر اساسي شود .

تفسير شاخص تميز :

- اگر شاخص تميز منفي باشد : سئوال داراي ابهام است
-اگر شاخص تميز پائين و مثبت است ، دشواري بررسي مي شود، سئوالاتي با شاخص دشواري خيلي پائين و بسيار بالا داراي شاخص تميز پايين خواهدبود . اگر شاخص دشواري كافي باشد (30%تا70%) الگوي پاسخها را بررسي كنيد .
بطور كلي : اگر شاخص تميز بسيار پائين باشدشاخص دشواري را بررسي مي كنيم و اگر شاخص دشواري كافي باشد ولي شاخص تميز كم باشد الگوي پاسخها و محتواي سئوال را بايد بازنگري كرد .

 يك آزمون خوب داراي ويژگيهاي زير است :

1- پايائي: بيان كننده يكساني نتايج آزمون  در اجراهاي متعدد است .
2- روايي آزمون : نشان دهنده قابليت آزمون در اندازه گيري متغيري كه هدف واقعي بوده است و اهداف آموزشي را بسنجد .
3- عيني بودن : نشان دهنده ميزان هم آهنگي امتحان گيرندگان مختلف در تعيين پاسخ صحيح يك سئوال است.
4- عملي بودن : بيان كننده قابليت اجراي آزمون در مراحل مختلف تهيه سئوال ، اجرا، تصحيح و تفسير نتايج است .
زماني يك ازمون از پايائي برخوردار است كه نمرات آن در شرايط مختلف زماني و مكاني ، ثبات و تشابه داشته باشد.

عوامل مؤثر بر پايائي :

1- تجانس آزمون شوندگان : هرچه آزمون شوندگان از نظر توانائي مورد آزمون تفاوت بيشتري داشته باشند ضريب پايائي بيشتر است .
2- تعداد آزمون شوندگان : ضريب پايائي با افزايش تعداد آزمون شوندگان بيشتر مي شود .
3- تعداد گزينه ها : درصورت افزايش تعداد گزينه اين ضريب افزايش مي يابد .
4- طول آزمون : با افزايش تعداد سئوالات به علت افزايش حيطه هاي مورد اندازه گيري اين  ضريب  افزايش مي يابد .
ضريب پايائي قابل قبول عددي بيش از 7/0 است .

انواع روائي :
1- روائي محتوا : نمونه دقيقي از محتواي برنامه درسي ، زمان تدريس واهداف آموزشي باشد .
2- روائي ظاهري ( صوري) :
 اين شاخص اين را نشان مي دهد كه آيا سئوالات  از نظر ظاهر واقعاً روا است و تا چه حد آزمون  شونده از سئوالات همان چيزي را كه مقصود آزمون گيرنده بوده است برداشت كرده است .
3- روائي سازه : ميزان توانائي آزمون در اندازه گيري صفت بخصوصي از فرد مثل هوش و….. عوامل موثر برعملكرد افراد در آزمون و ميزان اين تأثيرات است و با آن مشخص مي شود  كه علاوه بر تفاوتهاي موجود از نظر يادگيري چه صفات و خصوصيات ديگري در نمرات آزمون تاثير داشته است .
4- روائي معيار
اگر بين نمرات دو آزمون همبستگي وجود داشته باشد آزمون داراي روائي معيار خواهد بود .

تحليل گزينه هاي انحرافي

يك سئوال مناسب بايد داراي دو مشخصه است  :
1- افرادي كه با آگاهي به سئوال جواب مي دهند بايد هميشه پاسخ درست را انتخاب كنند .
2- افرادي كه بدون آگاهي به سئوال جواب مي دهند بايد به صورت تصادفي جواب را انتخاب كنند . معني آن اينست  كه عده اي جواب را حدس مي زنند و همچنين نشان دهنده آنست كه تمام افراد براي انتخاب هرگزينه انحرافي شانس مساوي دارند .
تعداد افرادي كه انتظار داريم هر گزينه انحرافي را انتخاب كنند =  نسبت درصد افرادي كه به سئوال جواب نادرست داده اند به تعداد گزينه هاي انحرافي
اگر گزينه هاي انحرافي درصد بيشتري به خود اختصاص دادند .
اولاً : اين انتخاب به معلومات ناقص مربوط ميشود.ثانياً ممكنست ساختار سئوال ضعيف يا ضريب دهنده باشد . گزينه هاي انحرافي فوق العاده مقبول ، سبب كاهش روائي و اعتبار آزمون مي شود