دکتر اکبر خدابنده در گفت و گو با وبدا؛ با بیان اینکه در افراد بالای ۴۵ سال، شایع‌ترین علت زانو درد آرتروز است، گفت:  این بیماری معمولاً به ‌دلیل فرسایش تدریجی غضروف مفصلی رخ می‌دهد و با درد، خشکی و محدودیت حرکات همراه است. اما در سنین پایین‌تر، در صورت عدم وجود ضربه، نرمی غضروف کشکک یا کندرومالاسی پتلا شایع‌ترین علت درد زانو محسوب می‌شود.

فوق تخصص ارتوپد در دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی افزود: در هر سنی، در صورتی که فرد دچار ضربه به زانو شود، امکان آسیب‌های جدی‌تری مانند شکستگی، دررفتگی، پارگی رباط یا کندگی استخوان وجود دارد که نیازمند ارزیابی دقیق پزشکی است.

وی با بیان اینکه در مشاهدات بالینی ما در کلینیک، درصد بالایی از مراجعان بالای ۵۰ سال که از درد زانو شکایت دارند، مبتلا به آرتروز هستند. عنوان کرد: در نرمی غضروف کشکک زانو، معمولاً بیماران از عدم تعادل بین عضلات اطراف زانو و فعالیت‌های روزمره رنج می‌برند. ضعف عضله چهارسر ران یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید درد در این بیماران است که ممکن است در اثر کاهش وزن ناگهانی، شروع فعالیت بدنی شدید یا حتی ترک ورزش در ورزشکاران سابق ایجاد شود.

وی درمان غیرجراحی زانو درد اشاره و اضافه کرد: در اکثر موارد نیازی به جراحی نیست و با رعایت مواردی از جمله: اجتناب از نشستن طولانی روی زمین و استفاده از توالت ایرانی (استفاده از توالت فرنگی توصیه می‌شود)، پرهیز از بالا و پایین رفتن زیاد از پله‌ها، تقویت عضله چهارسر ران با ورزش‌های ساده مانند بالا آوردن پا در حالت خوابیده با زانوی صاف و نگه داشتن آن به‌مدت ۱۰ ثانیه، انجام منظم این تمرینات (روزانه ۱۰۰ تا ۲۰۰ بار) توصیه می شود.

وی در پاسخ به این سوال که برای زانو درد کمپرس گرم یا سرد بهتر است، گفت: در مراحل حاد درد (معمولاً تا سه روز اول)، استفاده از کمپرس سرد مفید است. اما در دردهای مزمن، کمپرس گرم توصیه می‌شود.

عضو هیئت علمی در دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به تاثیر رژیم غذایی نیز اشاره و عنوان کرد: هرچند مواد غذایی نمی‌توانند مستقیماً درد زانو را کاهش دهند، اما تغذیه حاوی کلسیم بالا (شیر، ماست، کشک، دوغ) می‌تواند از پوکی استخوان و مشکلات استخوانی پیشگیری کند. مصرف پای مرغ و قلم توصیه نمی‌شود، خصوصاً در افراد مسن به‌دلیل چربی بالا و اثرات نامشخص علمی.

دکتر خدابنده به ورزش های مناسب نیز اشاره و بیان کرد: در مواردی که آسیب ساختاری مانند پارگی مینیسک یا رباط وجود ندارد، تقویت عضله چهارسر و فعالیت‌هایی نظیر پیاده‌روی در آب و شنا بسیار مفید است. از ورزش‌هایی مانند اسکات زدن که فشار زیادی به زانو وارد می‌کند، باید پرهیز کرد، زیرا این حرکات می‌توانند فشار تا ۴ تا ۵ برابر وزن بدن را به زانو وارد کنند.

وی ادامه داد: در صورت وجود درد شبانه، درد مقاوم به دارو یا علائمی که با استراحت بدتر می‌شوند، حتماً باید بیمار توسط متخصص معاینه شود، چرا که ممکن است علل مهم‌تری در کار باشد. در موارد تأیید شده آرتروز، استفاده از داروهای ضدالتهاب مانند ناپروکسن، ژلوفن یا سلکوکسیب می‌تواند کمک‌کننده باشد.

وی خاطرنشان کرد: به ‌وضوح می‌بینیم که بسیاری از ورزشکاران به دلیل رعایت نکردن اصول ایمنی و تمرینات غیراصولی دچار آسیب‌های جدی در ناحیه زانو از جمله پارگی رباط‌ها و آسیب منیسک می‌شوند. اما در سنین بالا، افزایش سن، سابقه خانوادگی آرتروز، وزن بالا و انجام فعالیت‌های سنگین فیزیکی، از عوامل مؤثر در بروز درد زانو و آرتروز هستند.

وی با تاکید بر انیکه علل زانو درد در افراد مختلف متفاوت است، یادآوری کرد: در سنین بالا، شایع‌ترین علت درد زانو، آرتروز است؛ مخصوصاً در کسانی که بالای ۴۵ تا ۵۰ سال دارند. یکی از عوامل مهم در بروز آرتروز، ضعف عضلات به‌ویژه عضله چهارسر ران و افزایش چربی بدن به‌ویژه در خانم‌هاست، چون عضلات ضعیف‌تری نسبت به آقایان دارند و همین موضوع فشار بیشتری به مفصل زانو وارد می‌کند. معمولاً این دردها هنگام نشستن و بلند شدن تشدید می‌شوند.

رئیس بیمارستان امام علی (ع) بجنورد تصریح کرد: اگر زانو بدون ضربه قبلی دچار درد شود، در سنین پایین احتمال نرمی غضروف کشکک یا کندرومالاسی پتلا وجود دارد، درحالی‌که در سنین بالا بیشتر به آرتروز یا تخریب مزمن مفصل (DJD) مشکوک می‌شویم. در مواردی که ضربه وارد شده باشد، باید به احتمال شکستگی، دررفتگی یا پارگی رباط توجه کرد.

دکتر اکبر خدابنده گفت: در بیمارانی که در سنین بالا دچار آرتروز شده‌اند و با درمان‌های اولیه مانند دارو و فیزیوتراپی بهبودی حاصل نشده، در نهایت ممکن است نیاز به تعویض مفصل زانو باشد. این زمانی است که بیمار دیگر قادر به انجام فعالیت‌های روزمره نیست و درد شدید زندگی او را مختل کرده است.

وی درباره جراحی زانو نیز خاطرنشان کرد: در مورد پارگی رباط صلیبی قدامی (ACL)، اگر فرد ورزشکار حرفه‌ای نیست و زیر پایش خالی نمی‌شود، معمولاً جراحی توصیه نمی‌شود. اما اگر خالی شدن زانو مکرر باشد یا بیمار فعالیت ورزشی شدید داشته باشد، جراحی ضروری خواهد بود.

وی عنوان کرد: در مورد استفاده از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ناپروکسن، ژلوفن یا سلکسیب، در افرادی که مشکلات زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت یا بیماری‌های کلیوی دارند باید با احتیاط عمل کرد. مصرف این داروها در درازمدت ممکن است به کلیه آسیب بزند، بنابراین لازم است با پزشک داخلی یا نفرولوژی مشورت شود.

وی در پاسخ به این سوال که برای پیشگیری از زانو درد چه باید کرد نیز گفت: برای پیشگیری از زانو درد، تغییر شیوه زندگی و انجام ورزش‌های مناسب بسیار مؤثر است. ورزش‌هایی مانند فوتبال، والیبال و بسکتبال، مخصوصاً در افراد بدون آمادگی بدنی و گرم‌کردن مناسب، می‌توانند خطر پارگی رباط یا آسیب مفصل را افزایش دهند. بنابراین توصیه می‌کنیم که ورزشکاران قبل از شروع تمرین، حتماً عضلات خود را گرم کرده و با اصول علمی ورزش کنند.