دومین روز از اردیبهشت روز جهانی زمین پاک و همزمان با دومین روز از هفته سلامت، با عنوان «محیط سالم، جامعه‌ای سالم با مشارکت مردم» نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری نشان‌دهنده اهمیت نقش مردم در حفظ محیط زیست و تاثیر مستقیم آن بر سلامت جامعه است. نگاهی به شرایط محیط زیستی خراسان شمالی گویای آن است که این استان با وجود برخورداری از منابع طبیعی غنی، از جمله پارک‌های ملی سالوک و ساریگل و زیستگاه گونه‌های ارزشمند همچون یوز ایرانی، با چالش‌های جدی زیست‌محیطی روبه‌رو است. یکی از این چالش‌ها، وضعیت نگران‌کننده شاخص آلودگی هواست؛ به‌طوری که در ماه‌های اخیر، روزهای زیادی از سال در وضعیت ناسالم برای گروه‌های حساس و حتی عموم مردم ثبت شده است.

 

علاوه بر این، تخلفات زیست‌محیطی نیز به معضلات این حوزه دامن زده‌اند؛ و در سال گذشته، گزارش‌هایی از ثبت تخلف‌های متعدد و تحمیل خسارت‌های چند میلیون ریالی به استان منتشر شده است. در همین راستا و به مناسبت این روز، با یکی از متخصصان بهداشت محیط و مدیرگروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت بجنورد گفت‌وگویی داشتیم تا نقش مشارکت مردمی در صیانت از محیط زیست و راهکارهای تحقق محیطی سالم را از زبان ایشان جویا شویم.

 

نقش مردم در حفاظت از محیط زیست دکتر علی پاسبان با بیان اینکه مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست امری حیاتی است، گفت: قوانین محیط زیستی هر چقدر هم مترقی باشند بدون آگاه سازی و مشارکت مردم اجرایی نخواهند شد، مردم باید در شهرها و روستاها این قوانی را بپذیرند و برای اجرای دقیق آن ها اصرار ورزند.

 

وی به چند راهکارهای مشارکتی نیز اشاره و بیان کرد: آموزش و آگاهی بخشی یک راه حل کلیدی است، برگزاری کارگاه ها و برنامه های آموزشی برای افزایش دانش زیست محیطی مردم و ارتباط موثر و مداوم با رسانه ها در این خصوص بسیار مهم است. وی با اشاره تشکیل تشکل های مردمی، افزود: ایجاد انجمن ها و گروه های داوطلبانه برای حفاظت از محیط زیست بسیار مهم است وی ادامه داد: تشویق مردم به گزارش تخلفات زیست محیطی به مراجع ذی ربط و ترغیب به استفاده از محصولات دوستدار محیط زیستی و کاهش مصرف پلاستیک نیز دو راهکار قابل تامل هستند زیرا در اصل مردم چشمان ناظر جامعه هستند و زمانی که آن ها به نقش نظارتی خود آگاه باشند می توانند به موقع از تخلفات و تخریب ها جلوگیری کنند.

 

دکتر پاسبان با اشاره به بافت قومی و فرهنگی استان گفت: خراسان شمالی با تنوع قومیتی همچون ترک، کرد، فارس و ترکمن، ظرفیت منحصربه‌فردی برای مشارکت‌های اجتماعی دارد. این تنوع اگر با آموزش و همدلی همراه شود، فرصتی بی‌نظیر برای حفاظت از محیط زیست است زیرا بسیاری از قومیت‌های این منطقه در سبک زندگی سنتی خود احترام به طبیعت را یک ارزش می‌دانند و می‌توان با فعال‌سازی این باورها، حس مسئولیت‌پذیری زیست‌محیطی را تقویت کرد.

 

وی ادامه داد: برگزاری جشنواره‌های بومی-محلی با محوریت محیط زیست، استفاده از زبان‌ها و گویش‌های محلی در پیام‌رسانی زیست‌محیطی و تکیه بر بزرگان محلی برای ترویج فرهنگ حفاظت از منابع طبیعی از جمله اقداماتی است که می‌تواند حس تعلق و مسئولیت را افزایش دهد. راه‌اندازی پویش‌های محلی و اجتماعی در روستاها و شهرهای کوچک، با استفاده از ظرفیت خانه‌های بهداشت، مدارس، شوراهای محلی و مساجد، نصب ایستگاه‌های سنجش آلودگی و انتشار عمومی اطلاعات روزانه درباره کیفیت هوا، تا حساسیت اجتماعی نسبت به موضوع افزایش یابد، برگزاری دوره‌های آموزشی فشرده برای دهیاران و شوراهای روستایی درباره قوانین و پیامدهای تخریب محیط زیست و تشویق مدارس به برگزاری اردوهای محیط زیستی و پاک‌سازی طبیعت به صورت نمادین، به همراه آموزش تخصصی برای معلمان از راهکارهای اجرایی کوتاه مدت این متخصص در بهداشت محیط است.

 

این متخصص چشم‌انداز بلندمدت و سیاست‌گذاری ماندگار را بسیار مورد تاکید قرار داد و با بیان اینکه تغییر نگرش یک جامعه به محیط زیست فرآیندی زمان‌بر و نیازمند زیرساخت فرهنگی و سیاسی است، خاطرنشان کرد: گنجاندن آموزش محیط زیستی در کتب درسی مدارس به‌صورت رسمی و ساختاریافته، تقویت ارتباط میان دانشگاه و نهادهای اجرایی، به‌ویژه در حوزه پژوهش‌های محیط زیستی کاربردی، أسیس پارلمان محیط زیست مردمی شامل نمایندگان محلات، اقوام، دانشجویان، کشاورزان و دامداران برای مشاوره به مدیران استانی و سرمایه‌گذاری در توسعه انرژی‌های پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی به‌ویژه در مناطق صنعتی می تواند از راه کارهای طولانی مدت برای داشتن محیطی سالم و حضور مشارکت های فعال مردمی در این خصوص است.

 

وی خاطرنشان کرد: توسعه پایدار بدون مشارکت مردم ممکن نیست، باید مردم را به جای مخاطب، به بازیگر فعال تبدیل کنیم، آن‌گاه است که زمین سبز و هوای به واقع سهم ما خواهد شد.