شعار سال 2019 سازمان جهانی بهداشت برای روز جهانی مالاریا “Zero malaria starts with me” یا "حذف مالاریا از من شروع می شود" تعیین شده است. این شعار تلاشی است برای افزایش مشارکت تک تک افراد در حذف مالاریا در جهان.

در سال 2018 سازمان جهانی بهداشت هفت دهه تلاش برای کاهش بیماری ها و ارتقاء سلامت بشر را جشن گرفت و یکی از بیماری هایی که همواره در مرکز توجه این سازمان بین المللی قرار داشته، بیماری مالاریا بوده است.  در سال 2017 برآورد شده است که 219میلیون نفر در 87 کشور جهان به مالاریا مبتلا شده باشند.

بعد از یک دهه تلاش مستمر و کسب موفقیت های قابل توجه، متاسفانه در سال های اخیر علیرغم استمرار تلاش ها موفقیت چندانی در کاهش موارد بیماری و مرگ و میر مالاریا در جهان حاصل نشده است. موارد بیماری در سال 2016 که به 217 میلیون مورد رسیده بود در سال 2017 به 219 میلیون افزایش یافت و موارد مرگ که در سال 2016 حدوداً 451000 بود در سال 2017 به 435000 مورد کاهش یافت که در مقابل تلاش های انجام شده چشمگیر نمی باشد.

البته خوشبختانه تعداد کشورهایی که موارد مالاریا را کاهش داده اند یا موفق به اخذ گواهی حذف مالاریا شده اند در حال افزایش است. تعداد کشورهایی که موفق شده اند موارد بیماری را به کمتر از یکصد مورد کاهش دهند در سال 2010 فقط 15 کشور بوده است در حالی که در سال 2017 به 26 کشور افزایش یافته است و نشان دهنده تلاش مستمر برای حذف این بیماری در سطح بین المللی می باشد. تعداد کشورهایی که انتقال محلی بیماری را به صفر رسانده اند نیز در حال افزایش است بطوری که چین و السالوادور برای اولین بار در سال 2018  انتقال محلی را به صفر رساندند و در همین سال دو کشور ازبکستان و اوروگوئه به جمع کشورهایی پیوستند که موفق شده اند حداقل سه سال انتقال محلی بیماری را صفر نگه دارند.

مالاریا در ایر ان

مطالعات علمي مالاريا در ايران از سال 1300 آغاز شد. تا سال 1320 مبارزه با مالاريا در ايران بيشتر به صورت توزيع دارو به منظور پيشگيري و درمان بيماران بوده است. در سال 1324 يک دوره آموزشي براي مبارزه با پشه آنوفل از طريق خشک کردن آبهاي راکد و پاشيدن گازوئيل برگزار شد و به اين ترتيب به برنامه درمان و پيشگيري دارويي مالاريا، مبارزه با پشه آنوفل در بعضي از مناطق مالاريا خيز اضافه شد.

در سال های گذشته تلاش های زیادی برای کنترل این بیماری انجام شده است و بیماری در بسیاری از مناطق کشور حذف شده است. در سال‌های اخیر، انتقال محلی مالاریا در ۱۱ شهرستان کشور گزارش شده که اکثر این شهرستان‌ها مربوط به استان سیستان و بلوچستان می باشد. برنامه حذف مالاریا در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی در سال 13۸۹ تصویب شد وبا اجرای برنامه‌های پیشگیرانه، ایران به عنوان یکی از کشورهای موفق و پیشرو در جهان در زمینه حذف مالاریا مطرح گردید.  تعداد موارد بومی مالاریا در پنج سال گذشته از حدود ۸۰۰۰ مورد به کمتر از ۱۰۰ مورد در پایان سال ۹۵ کاهش یافته و در سال 96 هیچ موردی از مرگ بر اثر بیماری مالاریا در کشور ثبت و گزارش نشده است. همچنین انتظار می رود با استمرار تلاش ها، ایران موفق به اخذ گواهی "کشور عاری از مالاریا" در افق 1404 از سازمان جهانی بهداشت گردد.

به گفته دکتر رئیسی، رئیس اداره بیماری های منتقله بوسیله ناقلین وزارت بهداشت منبع اولیه ورود مالاریا به ایران همسایه‌های شرقی کشور بویژه پاکستان می باشند. همچنین تشخیص و درمان بیماری مالاریا، در تمام واحدهای بهداشتی درمانی شهری و روستایی به طور رایگان انجام می‌شود.

سایر بیماری های منتقله بوسیله پشه ها

هرچند توفیقات زیادی در زمینه کنترل مالاریا در کشور در نتیجه چند دهه فعالیت مستمر حاصل شده است ولی پشه ها علاوه بر مالاریا بیماری های دیگری را هم منتقل می کنند که برخی از آن ها با سرعت بسیار زیادی در جهان در حال گسترش می باشند. یکی از این بیماری ها تب دنگ می باشد. تب دنگ، در سال 2012 به عنوان مهمترين بيماري ويروسي که از طريق بندپايان انتقال مي يابد محسوب شده و تبديل به يكي از عمده ترين مشكلات بهداشتي در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري جهان شده است. اين بيماري به عنوان يكي از اولويتهاي سازمان جهاني بهداشت در بحث پيشگيري و کنترل بيماريها از سال 1990 قرار گرفته است. تب دنگ به يک تهديد برای سلامت جهاني تبديل شده و الگوي انتشار بيماري در جهان هم براي سلامت عمومي و هم از نظر اقتصادي به حد هشدار رسيده است.

افزايش جمعيت شهرنشين، افزايش مسافرت ها بخصوص مسافرت هاي بين المللي، سهولت تبادل کالا و تغییرات اقلیمی از جمله مهمترین علل گسترش این بیماری در جهان می باشد.

علاوه بر تب دنگ، بیماری هایی مانند چیکونگونیا، تب نیل غربی و چند بیماری ویروسی دیگر که بوسیله پشه ها منتقل می شوند باید مورد توجه قرار گیرد و مطالعات جامعی در خصوص وضعیت این بیماری ها در کشور انجام شود.

جهت بررسی اخبار مرتبط با روز جهانی مالاریا و اطلاعات بیشتر درباره این بیماری به آدرس زیر مراجعه نمایید.

https://www.who.int/campaigns/world-malaria-day/world-malaria-day-2019

دکتر کوروش ارزمانی دکترای حشره شناسی پزشکی و عضو هیئت مدیره انجمن حشره شناسی پزشکی ایران