روز جهانی مالاریا سال1399

World Malaria Day 2020

یکی از مناسبت های هشت گانه که سازمان جهانی بهداشت یک روز خاص به آن اختصاص داده بیماری مالاریا است. مالاریا یک بیماری انگلی است که توسط پشه ها منتقل می شود. هرچند امروزه در سایه شیوع بیماری کرونای نوپدید یعنی کووید19 سایر بیماری ها واگیر و غیرواگیر به حاشیه رفته اند ولی باید توجه کرد که تمرکز به یک بیماری نباید باعث سهل انگاری در مورد سایر مسائل نشود. یک مقایسه ساده وضعیت کرونا و مالاریا را مشخص می کند. در طی بیش از 4.5 ماه از جهانگیری کرونای جدید تقریبا 140 هزار نفر از بین رفته اند و در همین مدت مرگ و میر به علت مالاریا حدود150هزار نفر بوده است. لازم بذکر است که مرگ و میر سالیانه مالاریا در جهان بعد از قریب به یک قرن مداخله فعال و با کاهش محسوسی که اتفاق افتاده به 405هزار مرگ در سال 2018 رسیده است.

در سال 2017 برآورد شده است که 219میلیون نفر در 87 کشور جهان به مالاریا مبتلا شده باشند. این رقم در سال 2018 به 228 میلیون نفر رسیده است.

مالاریا در ایر ان

بیماری مالاریا از قدیم در ایران وجود داشته و پزشکان ایرانی با آن آشنایی داشته‌اند. در کتاب اوستا، قانون در طب ابن سینا و ذخیره خوارزمشاهی این بیماری ذکر شده‌است. در سال ۱۳۰۳ بنا به تقاضای دولت ایران سازمان جهانی بهداشت دکتر ژیلمور را برای مطالعه بیماری مالاریا و بیماری‌های عفونی به ایران اعزام کرد. این فرد گزارش جالبی راجع به انتشار بیماری‌های عفونی در ایران تهیه کرد که در مجله جامعه ملل سال ۱۹۲۴ چاپ و منتشر شد. دکتر ژیلمور در خصوص مالاریا می‌نویسد: مالاریا شایعترین بیماری کشور ایران بوده، هر ساله ۴ تا ۵ میلیون نفر از مردم ایران (کل جمعیت ایران در آن زمان سیزده میلیون نفر بود) به این بیماری مبتلا می‌شوند.  همچنین حدود ۴۱ درصد از کل مرگ‌ومیر سالانه کشور در اثر مالاریا است.

بطور کلی مطالعات علمي مالاريا در ايران از سال 1300 آغاز شد.  تا سال 1320 مبارزه با مالاريا در ايران بيشتر به صورت توزيع دارو به منظور پيشگيري و درمان بيماران بوده است. در سال 1324 يک دوره آموزشي براي مبارزه با پشه آنوفل که ناقل بیماری می باشد از طريق خشک کردن آبهاي راکد و پاشيدن گازوئيل برگزار شد و به اين ترتيب به برنامه درمان و پيشگيري دارويي مالاريا، مبارزه با پشه آنوفل در بعضي از مناطق مالاريا خيز اضافه شد.

در نتیجه تلاش های انجام شده تاکنون، بیماری در بسیاری از مناطق کشور حذف شده است. در سال‌های اخیر، انتقال محلی مالاریا در ۱۱ شهرستان کشور گزارش شده که اکثر این شهرستان‌ها مربوط به استان سیستان و بلوچستان بوده است. برنامه حذف مالاریا در شورای عالی سلامت و امنیت غذایی در سال 13۸۹ تصویب شد وبا اجرای برنامه‌های پیشگیرانه، ایران به عنوان یکی از کشورهای موفق و پیشرو در جهان در زمینه حذف مالاریا مطرح گردید.  تعداد موارد بومی مالاریا در پنج سال گذشته از حدود ۸۰۰۰ مورد به کمتر از ۱۰۰ مورد در پایان سال ۹۵ کاهش یافته و در سال 96 هیچ موردی از مرگ بر اثر بیماری مالاریا در کشور ثبت و گزارش نشده است. همچنین انتظار می رود با استمرار تلاش ها، ایران موفق به اخذ گواهی "کشور عاری از مالاریا" در افق 1404 از سازمان جهانی بهداشت گردد.

به گفته دکتر رئیسی، رئیس اداره بیماری های منتقله بوسیله ناقلین وزارت بهداشت منبع اولیه ورود مالاریا به ایران همسایه‌های شرقی کشور بویژه پاکستان می باشند. همچنین تشخیص و درمان بیماری مالاریا، در تمام واحدهای بهداشتی درمانی شهری و روستایی به طور رایگان انجام می‌شود.

آخرین وضعیت مالاریا در جهان

طبق گزارش سال 2019 سازمان جهانی بهداشت از کشورهایی که مالاریا بصورت بومی در آن ها وجود دارد، تا سال 2018 تعداد 49 کشور موارد بیماری را به کمتر از ده هزار مورد رسانده اند و 27 کشور موارد محلی بیماری در آن ها به کمتر از صد مورد رسیده است. پاراگوئه و ازبکستان "گواهی عاری از مالاریا" را دریافت کرده اند و الجزایر و آرژانتین در ابتدای 2019 به این هدف رسیده اند. همچنین در سال 2018 کشورهای ایران، چین، مالزی، السالوادور و تیمور شرقی فاقد موارد انتقال محلی بیماری بوده اند. در تصویر زیر آخرین وضعیت انتقال مالاریا در کشورهای مختلف دنیا نشان داده شده است.

تب دنگ جایگزین مالاریا

هرچند توفیقات زیادی در زمینه کنترل مالاریا در کشور در نتیجه چند دهه فعالیت مستمر حاصل شده است ولی پشه ها علاوه بر مالاریا بیماری های دیگری را هم منتقل می کنند که برخی از آن ها با سرعت بسیار زیادی در جهان در حال گسترش می باشند. بنظر می رسد قرار نیست جای خالی مالاریا برای همیشه خالی بماند و هنوز کشورها از مالاریا خلاص نشده، گرفتار مهمان ناخوانده دیگری خواهند بود. یکی از این بیماری ها "تب دنگ" می باشد. مطمئن باشید که در سال های آینده با این بیماری بیشتر برخورد کرده و نام آن را بیشتر خواهید شنید. تب دنگ، در سال 2012 به عنوان مهمترين بيماري ويروسي که از طريق بندپايان انتقال مي يابد محسوب شده و تبديل به يكي از عمده ترين مشكلات بهداشتي در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري جهان شده است. اين بيماري به عنوان يكي از اولويتهاي سازمان جهاني بهداشت در بحث پيشگيري و کنترل بيماريها از سال 1990 قرار گرفته است. تب دنگ به يک تهديد برای سلامت جهاني تبديل شده و الگوي انتشار بيماري در جهان هم براي سلامت عمومي و هم از نظر اقتصادي به حد هشدار رسيده است. اگر قصد سفر به کشورهای گرمسیری را دارید حتما در مورد تب دنگ مطالعه کنید. این بیماری به مرزهای کشور ما رسیده است و در سال های آینده خطر طغیان آن در کشور وجود دارد.

افزايش جمعيت شهرنشين، افزايش مسافرت ها بخصوص مسافرت هاي بين المللي، سهولت تبادل کالا و تغییرات اقلیمی از جمله مهمترین علل گسترش این بیماری در جهان می باشد.

علاوه بر تب دنگ، بیماری هایی مانند چیکونگونیا، تب نیل غربی و چند بیماری ویروسی دیگر که بوسیله پشه ها منتقل می شوند باید مورد توجه قرار گیرد و مطالعات جامعی در خصوص وضعیت این بیماری ها در کشور انجام شود.