با مقارن شدن ماه مبارک رمضان و عید نوروز، برخی با این سوال مواجه می شوند که سفر رفتن در این ماه چه حکمی داشته و سفر در این ماه میتواند با چه معایبی همراه باشد.
در فرهنگ اسلامی، روزه وسیله‌ای برای تقرب به خداوند، به دست آوردن مراتب بالاتر تقوا، پالایش بدن برای درک امور معنوی یا کفاره بعضی از گناهان، تقویت اراده و نیز ایجاد حس شفقت، نسبت به نیازمندان به شمار می‌رود.
به طور کلی مسافرت در ماه رمضان اشکال شرعی نداشته و مسافر درصورتی که شرایط لازم برای نگرفتن روزه را داشته باشد، می تواند روزه خود را باز کرده و ادامه روزه بر او واجب نیست و تنها، روزه قضا بر گردن او بوده که پس از بازگشت به وطن خود، میتواند اقدام بر به جا آوردن قضای آن کند
مسافر شرعی کیست؟
کسی که به سفر می‌رود، اگر سفر او شرایط زیر را داشته باشد از نظر شرع مسافر بوده و باید نمازهای چهار رکعتی خود را به صورت شکسته (دو رکعتی) بخواند
- سفر او از حیث مسافت نباید کمتر از هشت فرسخ ( مجموع مسافت طی شده رفت و برگشت ) باشد، به عبارت دیگر حداقل باید چهار فرسخ فاصله مبدأ تا مقصد او باشد. هشت فرسخ در حدود ۴۳ کیلومتر است
- از اول مسافرت، قصد پیمودن مسافت هشت فرسخی را داشته باشد
- قبل از رسیدن به حداقل مسافت شرعی (چهار فرسخ) از قصد خود مبنی بر پیمودن مسافت کامل شرعی بر نگردد.
- سفرش در اثناء پیمودن مسافت شرعی، با رسیدن به وطن یا مکانی که قصد اقامت ده روزه در آنجا دارد قطع نشود.
- سفرش اشکال شرعی نداشته باشد، مثلاً برای کار حرام سفر نکند.
- مسافر از افرادی که محل زندگی ثابتی ندارند، نباشد؛ مانند کوچ‌نشینان.
- شغل او مسافرت نباشد مانند رانندگان یا شغلش در سفر نباشد مانند کسی که محل زندگی و شغل او دو شهر متفاوت است.
- به حد ترخص برسد یعنی به مقداری از وطن یا مکانی که قصد اقامت ده روزه در آنجا را دارد، دور شود که اذان شهر را نشنود و دیوارش را نبیند.
احکام روزه مسافر و شرایط صحت روزه در سفر
کسی که در ماه رمضان قصد سفر دارد باید در برنامه‌ریزی سفر خود به موارد ذیل توجه داشته باشد تا روزه‌اش صحیح باشد:
کسی که در ماه رمضان سفر می‌کند در مواردی که نمازش شکسته می‌شود، نباید روزه بگیرد.
مسافر باید سفر خود را در ماه رمضان بعد از ظهر شروع کند، یعنی بعد از ظهر از مبداء خود (وطن- جایی که قصد اقامت ده روزه در آن جا را دارد) خارج شود.
اگر مسافر قبل از ظهر مسافرت خود را شروع کند، روزه‌اش باطل است، ولی قبل از رسیدن به حد ترخص نمی‌تواند افطار کند و اگر قبل از رسیدن به حد ترخص افطار کرد، کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان بر او واجب می‌شود.
کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان عبارت است از:
غذا دادن به شصت فقیر یا دو ماه (شصت روز) روزه گرفتن که باید یک ماه تمام آن و حداقل یک روز از ماه دوم آن پی‌در‌پی باشد و اگر بقیه ماه دوم پی‌در‌پی نباشد، اشکال ندارد.
مسافر باید سفرش در ماه رمضان پیش از ظهر تمام شود، یعنی پیش از ظهر به مقصد خود (وطن- جایی که قصد اقامت ده روزه در آن جا را دارد) برسد.
اگر مسافر بعد از ظهر به مقصد خود برسد، چنانچه ظهر در جایی که نمازش کامل است، نبوده باشد، روزه‌اش باطل است.
اگر مسافر پیش از ظهر به مقصد خود برسد، چنانچه مبطلی از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، روزه خود را به اتمام می‌رساند و روزه‌اش صحیح است.
اگر مسافر پیش از ظهر به مقصد رسیده، ولی در اثنای سفرش در آن روز مبطلی انجام داده باشد، روزه‌اش باطل است، ولی فقط قضای آن را باید بگیرد و کفاره ندارد.
تنها حالتی که مسافر شرعی میتواند در سفرش روزه بگیرد این است که روزه در سفر را نذر کرده باشد.
اگر غیر از روزه ماه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد، اگر آن وجوب از جهت حقّ الناس باشد (مثل این که اجیر شده باشد که روز معینى را روزه بگیرد) نمى‌تواند در آن روز مسافرت کند.
اگر نذر کند روزه بگیرد و روز آن را معین نکند، نمى‌تواند آن را در سفر به جا آورد، ولى چنانچه نذر کند که روز معینى را در سفر روزه بگیرد، باید آن را در سفر به جا آورد و نیز اگر نذر کند روز معینى را چه مسافر باشد یا نباشد روزه بگیرد، باید آن روز را اگر چه مسافر باشد روزه بگیرد.
کسى که نمى‌داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مسئله را بفهمد، روزه‌اش باطل مى‌شود و اگر تا مغرب نفهمد روزه‌اش صحیح است.
اگر فراموش کند که مسافر است یا فراموش کند که روزه مسافر باطل مى باشد و در سفر روزه بگیرد، روزه‌ی او باطل است.
مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد، ولى اگر براى فرار از روزه باشد،مکروه است.
اگر مسافر پیش از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد که مىخواهد ده روز در آن جا بماند، چنانچه کارى که روزه را باطل مىکند انجام نداده، باید آن روز را روزه بگیرد، و اگر انجام داده روزه آن روز بر او واجب نیست.
اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، یا به جایى برسد که مىخواهد ده روز در آن جا بماند، نباید آن روز را روزه بگیرد.